Çocuklarda Sorumluluk Bilinci Nasıl Geliştirilir?
Yetişkinlikte sağlıklı kararlar alabilmek,öz güvenli olabilmek,kendi kendine yetebilmek,başkalarının hak ve özgürlüklerine saygılı olabilmek için sorumluluk bilinci gelişmiş çocuklar yetiştirmek şart.Çocuğun yetiştiği çevrede kendi sorumluluğunu alması,kendi kararlarını alması ve aldığı kararların sonuçlarının arkasında durması sorumluluk bilincinin geliştirilmesi için önemli unsurlardır.Fakat bu bilinç öğüt gibi soyut kavramlardan ziyade çocuğun bir fiil içinde yer alacağı aktif-somut yaşantılarla deneyimleyerek oluştururlur.Bu deneyim ortamlarının oluşturulmasında da ebeveynlere büyük rol düşmektedir.
Özgüven Ve Sorumluluk İlişkisi
Çocuklarda özgüven ve sorumluluk alma becerisi paralel ilerleyen bir kavramdır.Bir şeyi yapabilmek ile ilgili kendine inancı düşük olan çocuk,hata yapmaktan korkacağından ya da bir başkasının yönlendirmesine ihtiyaç duyacak ya da attığı her adımda onaylanma ihtiyacı duyacaktır.Bu doğrultuda kendine inancı düşük olan çocuğun birşeyin sorumluluğunu alabilme ihtimali de aynı oranda azalacaktır.Özgüven geliştirmek için en etkili yol çocuğa başarılı-yeterli olduğunu hissetirmektir.Bu yol da sorumluluk vermekten vazgeçer.Özgüven sahibi bir çocuk yetiştirmek istiyorsak çocuğa gelişim dönemine uygun 10 sorumluluk vermeli ve bu sorumlulukların en az 7'sini yapabileceğine kendisini inandırmalıyız.Gelişim dönemiyle doğru orantılı olarak çocuğun yaabilecekleri konusunda destekleyici olan,bir problemle karşılaştığında çözüm üretmek yerineçözümü çocuğun kendisinin bulmasına fırsat veren toplumlarda öz güveni ve sorumluluk bilinci yüksek bireyler yetişmektedir.Unutulmamalıdır ki ebeveynler çocuklarının sorumluluklarını ne kadar kendileri çözmeye çalışırlarsa çocuklar da sorumluluk almaktan bir o kadar kaçınacaktır.
Bu sebeple çocuğun sorumluluk alma beerisinin gelişiminde belirleyici faktör ebeveyn tutumlarıdır.
Kişilik gelişiminin en büyük oranda tamamlandığı ilk 6 yıllık dönemde bağımsız kişilik gelişiminin baskılanması sorumluluk bilincinin oluşmasının önüne geçmektedir.Aşırı korumacı ve müdahaleci ebeveyn tutumu çocuğun bağımsızlaşmasını engelleyerek sorumluluk sahibi olmasını önlediği gibi,günümüzde en çok karşılaştığımız "Ben çocuğumun en iyi,herkesten farklı,her şeyin en iyisini oyapar,onun her konuda kendi kararlarını vermesine izin veririz."düşüncesini temel alan aşırı hoşgörülü ebeveyn tutumuda kural tanımayan,başkalarının hak ve özgürlüklerine müdahale etme hakkını kendinde gören ve sorumluluklardan kaçan çocukların yetişmesine neden olmaktadır.Aşırı korumacı ebeveyn tutumuna sahip anne ve babalar ilk gelişim döneminden itibaren "O kendi başına yiyemez;etrafa döker,yavaş giyinir;geç kalırız"gibi düşünce kalıplarıyla çocuğun öz güven gelişimini olumsuz yöndeetkilemekte ve fark etmeden çocuklarına yetersizlik duygusunu aşılarak sorumluluk almaktan,kendi gelişim dönemlerine uygun bir görevi bile üstlenmekten kaçan bireyler yetiştirmesine sebep olmaktadırlar.
Öte yandan mükemmeliyetçi ya da aşırı kaygılı ebeveyn tutumuna sahip ebeveynler de çocuklarının sorumluluk almalarına imkan sağlayıp,sonucunda başarısız olma ihtimallerinden çekinirler.Olası bir başarısızlık deneyiminde ebeveyn zihinde iki düşünce yer alır:
"Çocuğumun öz güvenini zedelerim."
"Bunu benim çocuğum(! nasıl başaramadı?"
(Aşırı kaygı şeması)
(Aşırı mükemmeliyetçi şema)
Bu durumda çocukların sorumluluk almalarını destekleyen ebeveynlerdense çocuklarının yerine her işi yapan,onların adına her kararı alan ebeveyinlerin oluşumuna neden olmaktadır.
